نقدو بررسی دیدگاههای ملل ونحل نگاران درباره تشیع(300-600)

فرقه نگاران کهن و معاصر در گزارشهای خود از تشیع به شاخها وانشعابات فراوانی اشاره کرده اند که کمتر مذهب اسلامی به این اندازه دستخوش انشعابات بوده است. بسیاری از فرقه هایی که برای تشیع برشمرده اند یا وجود خارجی نداشته ویا پیروان بسیار اندک،ویا عمر کوتاهی داشته اند. در نظر آنان گاهی نیز شاگردان ائمه بواسطه داشتن یک ایده مذهبی به عنوان فرقه ای مستقل(هشامیه،زراریه،یونسیه) شناخته می شدند. در پژوهش حاضر، دیدگاهها و گزارشهای ملل و نحل نگاران، مسلمان در باره شیعه امامیه مورد بررسی ونقد قرار گرفته است. با مطالعه کتابهای مخالفین شیعه به منابع وارجاعات مشترکی مواجه میشویم که از قرون چهارم به بعد (مانند اشعری ، عبدالقادربغدادی ، ابن حزم ،ملطی ، شهرستانی)نگاشته شده است. درمیان این منابع، آزاد اندیشی وبی طرفی بی غرضی گزارشها را کمتر می توان دید،وغالبا به نظر می رسد ریسمان تعصب به دست وپای اندیشه آنان پیچده شده و نویسندگان این کتابها را از نگارش حقایق باز داشته است. از آنجا که اکثر این منابع در دوران حکومت بنی عباس نوشته شده اند، چنان متناقض به نظر می رسند که کشف سیمای حقیقت از میان انبوه افسانه ها بسیار دشوار می نماید. این امر ضرورت تحقیق بیشتر درباره ویژگی این آثار را برای ما روشن می نماید. در این تحقیق مواردی از اتهامات موجود در این گونه کتابها استخراج شده و تلاش گردیده است که اعتقادات وباورهای مکتب تشیّع نیز ازکتابهای علماء شیعه هم عصر ایشان آورده شود تا از این رهگذر گوشه ای از سیمای حقیقت شیعه از محاق ملل و نحل نگاران بیرون آید . یافته های پژوهش حاکی از این است که برشمردن فرقه های متعدد برای شیعه تنها برای سلب اعتماد از آنان بوده است. ملل و نحل نگاران مخالف شیعه ازروی دشمنی سعی بر نشان دادن وجود فرق گوناگون داشته اند و به دلیل برداشت ناصواب بعضی نکات را نقل کرده اند.افزون بر این دیدگاهها و گزارشهای ملل و نحل نگاران به دلایل منابع غیر معتبر مورد استفاده ، تعصب عقیدتی و مذهبی نمی تواند واقعی و مستند باشد. متاسفانه ما ملاحظه میکنیم که بسیاری از آثار و پژوهشهای حاضر نیز گزارشهای خود را درباره شیعه و تشیع بر این منابع استوار ساخته اند. نوبختی واشعری قمی از نخستین کسانی هستند که برخلاف تعریفی که از تشیّع ارائه نمودند، فرقه هایی را در زمره این گروه آوردنده اند که عقایدی مغایربا شیعه دارند. ابوالحسن اشعری در مقالات اسلامیین نیز گزارش خود از فرق شیعه را،همسوبا کتاب نوبختی قرار داده است ، در این میان عبدالقادر بغدادی ،ابن حزم، ملطی وابن جوزی تعصب ودشمنی شدیدی به مذهب تشیّع داشتند.شهرستانی نیز در معرفی شیعه کتاب الفرق بین الفرق بغدادی را معیار خود قرار داده است .ازسوی دیگر پیروان فرقه شیعه، خود در اقلیت ومورد تعقیب وایذاء اکثریت بوده اند وآشکارا جرات بیان عقاید خود را نداشتند. این عوامل موجب گردید تا عقاید امامیه در کتابهای ملل ونحل نویسان غیر واقعی وآمیخته با اغراض تبیین شود.